(3c) “Why nations fail” by dimitris, Σοβιετική ένωση, Βόρεια Κορέα, Κίνα

(3c) “Why nations fail” by dimitris

"πολιτικοί θεσμοί στους τόπους, στο χρόνο"

μερικές χώρες με απολυταρχικούς,
εκμεταλλευτικούς πολιτικούς θεσμούς' και με εκμεταλλευτικούς, ή μερικώς συμμετοχικούς οικονομικούς θεσμούς:

Σοβιετική ένωση, Βόρεια Κορέα, Κίνα



Οι υπογραμμίσεις, τα πλάγια, η επιλογή και η κατάταξη των χωρών είναι από τον Δημήτρη. Το κείμενο στα εισαγωγικά από το βιβλίο "γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη" των Daron Acemoglu και James A. Robinson, εκδοτικός οίκος Α.Α. Λιβάνη.

Ο κατάλογος είναι ενδεικτικός. Για κάθε χώρα επιλέγεται ένα θέμα σαν ένδειξη και όχι σαν πλήρη παρουσίαση, στο βιβλίο θα αναζητήσετε την πλήρη παρουσίαση και θα βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα. Τα θέματα που επιλέχτηκαν είναι αποσπασματικά.

Μεταφράζω το inclusive σαν συμμετοχικός και το extractive σαν εκμεταλλευτικός. Στα αποσπάσματα του κειμένου από το βιβλίο, που παραθέτω σε εισαγωγικά, χρησιμοποιούνται οι όροι ανοιχτός και κλειστός αντίστοιχα, όπως επέλεξε ο μεταφραστής και σε παρένθεση, θέτω τον όρο του αγγλικού κειμένου που επέλεξαν οι Daron και James.

Σοβιετική ένωση.

μακρινό παρελθόν: Απολυταρχία με εκμεταλλευτικούς (extractive – κλειστούς) θεσμούς, Τσάροι

“Το δέκατο ένατο αιώνα, για παράδειγμα οι τσάροι της Ρωσίας κυβερνούσαν απολυταρχικά την χώρα με την υποστήριξη των ευγενών, οι οποίοι αντιπροσώπευαν το 1 τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού. Αυτή η μικρή κοινωνική ομάδα είχε οργανώσει τους θεσμούς με τρόπο τέτοιο ώστε να διαιωνίζεται η εξουσία της... οι οικονομικοί θεσμοί ήταν (extractive) κλειστοί και οργανωμένοι έτσι ώστε ο τσάρος και οι ευγενείς να αυξάνουν τον πλούτο τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Όπως συμβαίνει σε πολλά (extractive) κλειστά οικονομικά συστήματα, η αύξηση του πλούτου του τσάρου και των ευγενών βασιζόταν σε ένα σύστημα καταναγκαστικής εργασίας και ελέγχου, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση είχε την εξαιρετικά ολέθρια μορφή της ρώσικης δουλοπαροικίας” σελ. 234

παρελθόν: Απολυταρχία με εκμεταλλευτικούς (extractive – κλειστούς) θεσμούς, Σοβιετική Ένωση

μονοκομματική δικτατορία

"Η βίαιη ανατροπή ενός συστήματος συνεπάγεται ότι κάτι εντελώς νέο πρέπει ανοικοδομηθεί στη θέση αυτού που κατεδαφίστηκε. ... στην περίπτωση της Ρωσικής Επανάστασης, όπου οι επιθυμίες των πολλών για ένα πιο εξισωτικό σύστημα από εκείνο της Ρώσικης αυτοκρατορίας οδήγησαν σε μία μονοκομματική δικτατορία, η οποία ήταν πιο βίαιη και αιματηρή από το καθεστώς που αντικατέστησε." σελ. 336

οικονομική μεγέθυνση που καταρρέει στα πλαίσια εκμεταλλευτικών θεσμών

" Η οικονομική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης απεικονίζει με παραστατικό τρόπο πως η εξουσία του κράτους και τα κίνητρα που αυτό παρέχει μπορούν να οδηγήσουν σε ταχύτατη οικονομική μεγέθυνση μέσα σε ένα πλαίσιο (extractive) κλειστών θεσμών, αλλά και πως αυτού του είδους η οικονομική μεγέθυνση ανακόπτεται και τελικά καταρρέει." σελ. 141

το "αόρατο χέρι" της αγοράς" νικά τον κεντρικός σχεδιασμό

"Ο κεντρικός σχεδιασμός δεν μπορούσε να αντικαταστήσει αυτό που ο μεγάλος οικονομολόγος του δεκάτου ογδόου αιώνα Άνταμ Σμιθ έχει αποκαλέσει "αόρατο χέρι" της αγοράς." σελ 147

έλλειψη ατομικού ταλέντου

"Η οικονομική μεγέθυνση επιτεύχθηκε κατόπιν κυβερνητικών εντολών, οι οποίες επέλυσαν μερικά βασικά οικονομικά προβλήματα. Όμως η βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση προϋποθέτει τη χρησιμοποίηση του ατομικού ταλέντου και των ατομικών ιδεών. Και αυτό δεν μπορεί να συμβεί σε ένα οικονομικό σύστημα σοβιετικού τύπου." σελ 149

καινοτομίες μόνο στον ανταγωνισμό με την Δύση με μαζική διοχέτευση πόρων

"Παρότι οι Σοβιετικοί πέτυχαν υψηλούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, πραγματοποιήθηκαν ελάχιστες τεχνολογικές αλλαγές στο μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας, έστω και αν η μαζική διοχέτευση πόρων στις ένοπλες δυνάμεις επέτρεψε στη Σοβιετική Ένωση να αναπτύξει στρατιωτικές τεχνολογίες, αλλά και να προσπεράσει για μια σύντομη περίοδο τις Ηνωμένες Πολιτείες στην κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών και διαστημικών αποστολών. Όμως η οικονομική μεγέθυνση αυτού του είδους, η οποία δε συνοδευόταν από την δημιουργική καταστροφή και από τεχνολογικές καινοτομίες, δεν ήταν βιώσιμη και διακόπηκε απότομα."

"Τεχνολογικές καινοτομίες υπήρξαν μόνο σε μερικούς επιμέρους τομείς, στους οποίους επενδύονταν πόροι και στους οποίους οι καινοτομίες ανταμείβονταν λόγω του σημαντικού ρόλου τους στον ανταγωνισμό με την Δύση." σελ 168

κομουνισμός

“ Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε αρκετές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, αν δεν κατανοήσουμε το νέο απολυταρχισμό του εικοστού αιώνα: τον κομουνισμό. Ο Μαρξ οραματίστηκε ένα σύστημα που θα δημιουργούσε ευημερία κάτω από τις ανθρώπινες συνθήκες και χωρίς ανισότητες. Ο Λένιν και το Κομουνιστικό Κόμμα εμπνεύστηκαν από τον Μαρξ, όμως η πράξη δεν θα μπορούσε να διαφέρει περισσότερο από τη θεωρία. Η Μπολσεβίκικη Επανάσταση του 1917 ήταν εξαιρετικά αιματηρή, χωρίς καμία ανθρωπιστική διάσταση. Η ισότητα δεν συμπεριλήφθηκε στην εξίσωση, καθώς η πρώτη ενέργεια του Λένιν και των ηγετών του μπολσεβίκικου κόμματος ήταν να δημιουργήσουν μια νέα ελίτ, με τους ίδιους επικεφαλής της. Για να το πετύχουν, δεν εξόντωσαν μόνο μη κομουνιστές, αλλά και όσους κομουνιστές θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για την εξουσία τους. Επακολούθησαν δυο πραγματικές τραγωδίες: αρχικά, ο εμφύλιος πόλεμος και, στη συνέχεια, η κολεκτιβοποίηση και οι σταλινικές εκκαθαρίσεις, που είχαν σαν συνέπεια το θάνατο σαράντα εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο ρώσικος κομουνισμός υπήρξε βάναυσος, καταπιεστικός και αιματοβαμμένος, όχι όμως μοναδικός. Οι οικονομικές επιπτώσεις και η ανθρώπινη οδύνη ήταν τυπικά γνωρίσματα όσων συνέβησαν και σε άλλες χώρες – για παράδειγμα, στην Καμπότζη, στην Κίνα και στη Βόρεια Κορέα. Σε όλες αυτές τις χώρες, ο κομουνισμός οδήγησε στην εγκαθίδρυση δικτατορικών καθεστώτων και σε εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκτός από την οδύνη και τις σφαγές, τα κομουνιστικά καθεστώτα επέβαλαν διάφορες μορφές (extractive) κλειστών θεσμών. Οι οικονομικοί θεσμοί, ανεξάρτητα από το αν υπήρχαν ή δεν υπήρχαν αγορές, αποσκοπούσαν στο να αποσπούν πόρους από τους λαούς, ενώ η απέχθεια για τα δικαιώματα ιδιοκτησία αύξανε την φτώχεια.” σελ. 407

Βόρεια Κορέα

στο παρόν: Απολυταρχία με εκμεταλλευτικούς (extractive – κλειστούς) θεσμούς,

“Ο Κιμ Ιλ Σουνγκ, ο ηγέτης των κομουνιστών παρτιζάνων στον αντι-ιαπωνικό αγώνα κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου, επέβαλε ένα δικτατορικό καθεστώς το 1947 και με την συνδρομή της Σοβιετικής Ένωσης, υιοθέτησε μια άκαμπτη εκδοχή της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας στο πλαίσιο του ιδεολογικού συστήματος Juche (η κορεάτικη λέξη που υποδηλώνει το μαρξιστικό όρο “υποκείμενο”. Η ατομική ιδιοκτησία απαγορεύτηκε και οι αγορές τέθηκαν εκτός νόμου. Οι ελευθερίες περιορίστηκαν σε όλες τις σφαίρες της ζωής στη Βόρεια Κορέα – με εξαίρεση όσους άνηκαν στην πολύ μικρή κυβερνώσα ελίτ που συγκροτήθηκε γύρω από τον Κιμ Ιλ Σουνγκ και, στη συνέχεια, γύρω από τον γιο και διάδοχό του Κιμ Τζονγκ Ιλ.” σελ. 87

Κίνα

μακρινό παρελθόν: Απολυταρχία με εκμεταλλευτικούς (extractive – κλειστούς) θεσμούς,

"Το δέκατο ένατο αιώνα ένας απολυταρχισμός ο οποίος δε διέφερε από εκείνον στην Αφρική ή την ανατολική Ευρώπη εμπόδιζε την εκβιομηχάνιση των περισσότερων χωρών της Ασίας. Στην Κίνα οι δομές του κράτους ήταν έντονα απολυταρχικές, ενώ δεν υπήρχαν ή δεν είχαν πολιτική ισχύ οι ανεξάρτητες πόλεις, οι έμποροι και οι βιομήχανοι." σελ. 135

παρελθόν: Απολυταρχία με εκμεταλλευτικούς (extractive – κλειστούς) θεσμούς, κομουνιστική επανάσταση του Μάο

"... Ενώ οι θεσμοί της Ιαπωνίας μεταρρυθμίστηκαν και η οικονομία εισήλθε σε τροχιά γρήγορης οικονομικής μεγέθυνσης, οι δυνάμεις που προωθούσαν τις θεσμικές αλλαγές στην Κίνα δεν ήταν αρκετά ισχυρές και οι (exractive) κλειστοί θεσμοί παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτοι μέχρι το 1949, οπότε έλαβαν ακόμα χειρότερη μορφή μετά την επικράτηση της κομουνιστικής επανάστασης του Μάο" σελ. 316

“Το 1949 το Κομουνιστικό Κόμμα υπό την ηγεσία του Μάο Τσε Τουνγκ ανέτρεψε την εθνικιστική κυβέρνηση του Τσανγκ Κάι Σεκ... Έκτοτε, το Κομουνιστικό Κόμα κυβερνάει με δικτατορικό τρόπο την Κίνα, ενώ δεν επιτρέπεται η λειτουργία κανενός άλλου πολιτικού οργανισμού. Μέχρι το θάνατο του το 1976, ο Μάο κυριαρχούσε στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στην κυβέρνηση. Οι αυταρχικοί και (extractive) κλειστοί πολιτικοί θεσμοί συνοδεύονταν από (extractive) κλειστούς οικονομικούς θεσμούς. Ο Μάο εθνικοποίησε τη γη και κατάργησε όλα τα είδη δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Διέταξε να εκτελεστούν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, καθώς και όσοι θεωρήθηκαν αντίπαλοι του καθεστώτος. Η οικονομία της αγοράς καταργήθηκε....” σελ. 437

παρόν: απολυταρχικοί και εκμεταλλευτικοί (extractive – κλειστοί) πολιτικοί θεσμοί με μερικώς δυνητικά συμμετοχικούς (inclusive – ανοιχτούς) οικονομικούς θεσμούς

“Η αναγέννηση της Κίνας πραγματοποιήθηκε χάρη στην αντικατάσταση ενός συνόλου εξαιρετικά (extractive) κλειστών οικονομικών θεσμών από ένα σύνολο θεσμών που ήταν περισσότερο (inclusive) ανοιχτοί. Η παροχή κινήτρων στον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα, την οποία ακολούθησαν η πραγματοποίηση ξένων επενδύσεων και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, οδήγησαν την Κίνα σε ένα μονοπάτι οικονομικής μεγέθυνσης με υψηλούς ρυθμούς.” σελ. 443

“Ο Τσεν Γιουν, ένας από τους πιο στενούς συνεργάτες του Τενγκ Σιάο Πινγκ και, αναμφίβολα, ο αρχιτέκτονας των μεταρρυθμίσεων, έχει συνοψίσει τις απόψεις των περισσότερων κομματικών στελεχών για την οικονομία χρησιμοποιώντας τη μεταφορά του “πουλιού μέσα σε κλουβί' για να γίνει το πουλί υγιέστερο και πιο δυναμικό, το κλουβί έπρεπε να μεγαλώσει' όμως το κλουβί δεν έπρεπε να ξεκλειδωθεί ή να αφαιρεθεί, καθώς υπήρχε ο κίνδυνος το πουλί να πετάξει μακριά.” σελ. 455

“Η κινητικότητα της εργασίας υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς με συνέπεια να μη διασφαλίζεται το πιο βασικό από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας – το δικαίωμα να εκμισθώνει κανείς την εργασία του όπως επιθυμεί. Ο βαθμός στον οποίο οι οικονομικοί θεσμοί εξακολουθούν να μην είναι πλήρως ( inclusive) ανοιχτοί απεικονίζεται από το γεγονός ότι ελάχιστοι επιχειρηματίες τολμούν να δρομολογήσουν μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα χωρίς την υποστήριξη των τοπικών κομματικών στελεχών ή της ανώτερης κομματικής ηγεσίας. Οι σχέσεις ανάμεσα στους επιχειρηματίες και τα κομματικά στελέχη είναι εξαιρετικά επικερδείς και για τα δύο εμπλεκόμενα μέρη. Στους επιχειρηματίες που υποστηρίζονται από το κόμμα ανατίθενται συμβάσεις με ευνοϊκούς όρους, ενώ μπορούν να`παραβιάζουν ατιμωρητί τους νόμους και τους κανονισμούς, όπως για παράδειγμα, να διώχνουν απλούς πολίτες από τα ακίνητά τους και να ιδιοποιούνται τα οικόπεδα. Όσοι εναντιώνονται σε ένα επιχειρηματικό σχέδιο κινδυνεύουν να προπηλακιστούν, να φυλακιστούν ή ακόμα και να δολοφονηθούν.” σελ. 457

“Το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι πανίσχυρο στην Κίνα και ελέγχει το σύνολο του κρατικού γραφειοκρατικού μηχανισμού, τις ένοπλες δυνάμεις, τα μέσα ενημέρωσης και πολλούς τομείς της οικονομίας. Ο κινέζικος λαός απολαμβάνει ελάχιστες πολιτικές ελευθερίες, ενώ η συμμετοχή του στις πολιτικές διαδικασίες είναι εξαιρετικά περιορισμένη.” σελ. 457

“Σήμερα ο κομματικός έλεγχος στα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου και του Διαδικτύου, είναι πρωτοφανής. Ένα μεγάλο μέρος αυτού του ελέγχου συντελείται μέσω της αυτολογοκρισίας: τα μέσα ενημέρωσης γνωρίζουν ότι δεν πρέπει να μιλούν για τον Ζάο Ζιγιάνγκ ή τον Λιου Σταομπό, ο οποίος ασκεί κριτική στην κυβέρνηση, ζητάει εκδημοκρατισμό της Κίνας και εξακολουθεί να είναι φυλακισμένος, παρόλο που έχει τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ για την Ειρήνη. Εκτός από την αυτολογοκρισία, υπάρχει ένας οργουελιανός μηχανισμός που παρακολουθεί τις συζητήσεις και τις τηλεπικοινωνίες, διακόπτει τη σύνδεση με δυτικές ιστοσελίδες και τη λειτουργία των εφημερίδων, ενώ μπορεί να εμποδίζει την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Όλες αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν το 2009, όταν κατηγορήθηκε για διαφθορά ο γιος του Χου Τζιαντάο, ο οποίος ήταν από το 2002 γενικός γραμματέας του Κομουνιστικού Κόμματος. Ο κομματικός μηχανισμός τέθηκε αμέσως σε κίνηση και δεν κατάφερε μόνο να αποτρέψει τα κινέζικα μέσα ενημέρωσης να καλύψουν την υπόθεση, αλλά εμπόδισε και την πρόσβαση στις ιστοσελίδες των New York Times και των Financial Times, στις οποίες είχε αναρτηθεί η είδηδη.” σελ. 458