Οι μεγάλοι στοχαστές και η πραγματικότητα

Παρατήρηση: στα links της wikipedia που παρατίθενται στο κείμενο, χρησιμοποιώ την αγγλική παράθεση των λημμάτων, μπορείτε να αναζητήσετε και την Ελληνική, αλλά μερικές φορές είναι ελλιπής, ή δεν υπάρχει.

Οι παγκόσμιοι στοχαστές: ελευθεριακοί απέναντι στους εξουσιαστικούς.

Στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, μεγάλοι στοχαστές αναζήτησαν τον τρόπο για την δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας.

Οι κοινωνίες αν και επηρεάστηκαν από τους στοχαστές, εξελίχθηκαν και εξελίσσονται με τον δικό τους χαοτικό τρόπο.

Ο George Orwell χώρισε τους στοχαστές σε ελευθεριακούς και εξουσιαστές σύμφωνα με τον Γιώργο Πολίτη Επίκουρο καθηγητή Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στην ομιλία του: Ο Τζωρτζ Όργουελ και η σύνθεση αναρχίας και φιλελευθερισμού.
Μια ομιλία που μας βοηθάει να κατανοήσουμε, αρκετά συγκεχυμένα θέματα στην Ελλάδα.

Στην Ελλάδα, για τους περισσότερους πολίτες, επιστήμονες και πολιτικούς, ο φιλελευθερισμός είναι εχθρός και ο νεοφιλελευθερισμός ο ακόμα μεγαλύτερος.

Στην Ελλάδα οι διαπιστευμένοι διασώστες της ανθρωπότητας είναι μαρξιστές, ή προσαρμοσμένοι συνεχιστές του μαρξισμού.

Είναι όμως σωστό ότι ο εχθρός είναι ο φιλελευθερισμός και ο νεοφιλελευθερισμός ή είναι προπαγάνδα;
Είναι σωστό, ότι μόνο οι μαρξιστές, ενδιαφέρθηκαν για καλύτερες κοινωνίες;
Μήπως και οι αναρχικοί και οι φιλελεύθεροι, είχαν τις ίδιες αναζητήσεις;
Δεν πρέπει να δούμε και τι κατάφεραν στην πράξη, οι μαρξιστές, οι αναρχικοί και οι φιλελεύθεροι, πέρα από τις καλές προθέσεις;

Οι ελευθεριακοί στοχαστές: φιλελεύθεροι και αναρχικοί.

Οι φιλελεύθεροι στοχαστές όπως ο John Stuart Mill και ο Friedrich Hayek (1), έχουν μεγαλύτερη σχέση με τους αναρχικούς 'όπως ο Mikhail Bakunin και ο Pierre-Joseph Proudhon στην αναζήτηση της καλύτερης λειτουργίας της κοινωνίας.

Οι φιλελεύθεροι και οι αναρχικοί κυνηγήθηκαν από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως ο Nazism και ο Communism, και τους εξουσιαστικούς στοχαστές, όπως ο Karl Marx και οι επίγονοί του.

Ο Γιώργος Ν.Πολίτης, υποστηρίζει ότι (για την φιλοσοφία;) οι ηθικές αρχές προσδιορίζουν τις πολιτικές αρχές, από όπου προκύπτουν οι οικονομικές θεωρήσεις.

Οι αναρχικοί και οι φιλελεύθεροι έχουν συμφωνία σε ηθικό επίπεδο, αφού αποδέχονται τον ηθικό πλουραλισμό και την δυνατότητα να αναγνωρίζει το άτομο από μόνο του το καλό.

Οι φιλελεύθεροι έχουν πολλές διαφορές από τους αναρχικούς, με σημαντικότερη την οικονομική θεώρηση, όπου οι φιλελεύθεροι πραγματώνουν τις κοινωνίες τους μέσω της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, ενώ οι αναρχικοί μέσω της κατοχής των μέσων παραγωγής από την κοινωνία.

O Benjamin Tucker μπορεί να προσδιοριστεί σαν αναρχοφιλελεύθερος αφού είναι ενάντια στην εκμετάλλευση, αλλά αποδέχεται βασικά στοιχεία του καπιταλισμού. (2)

Εκτός από τον John Stuart Mill και τον Friedrich Hayek, θα ήθελα να αναφέρω και τους:
Τον John Locke, πατέρα του κλασσικού φιλελευθερισμού,
Τον Adam Smith έναν από τους πρωτοπόρους της πολιτικής οικονομίας και θεμελιωτή της σχολής των κλασικών οικονομικών. Το βιβλίο του The Wealth of Nations, προσφέρει μια από τις παγκόσμιες πρώτες συγκεντρωτικές περιγραφές στο ερώτημα, του τι οικοδομεί τον πλούτο των εθνών και είναι σήμερα ένα θεμελιώδες έργο στην κλασική πολιτική οικονομία

Ακόμα πιο πέρα, τους Daron Acemoğlu και James A. Robinson που γνώρισα μέσα από το βιβλίο τους Why Nations Fail.
Θα προτιμούσα να αναφέρω τους παραπάνω, πρώτα σαν μελετητές των οικονομικών και πολιτικών θεσμών, στους τόπους στον χρόνο, και μετά σαν επιστήμονες που υποβάλουν μια θεωρία για την εξέλιξη των θεσμών, την εξέλιξη της ιστορίας, χωρίς ουσιαστική αναφορά σε ηθικές αρχές.
Στην πραγματικότητα το βιβλίο τους, είναι η σύγχρονη, εμπλουτισμένη συνέχεια του The Wealth of Nations,
Παρόλο που έχω κάποιες διαφωνίες, η αξία του έργου τους είναι σημαντική και η θεωρία τους προσεγγίζει με αξιοσημείωτη ακρίβεια την πραγματικότητα.

Σημαντικό είναι να αναφέρω και τον  John Maynard Keynes που ήταν ένας Βρετανός οικονομολόγος, του οποίου οι ιδέες έχουν επηρεάσει ριζικά τη θεωρία και την πρακτική της σύγχρονης μακροοικονομίας, και έχουν συμβουλέψει τις οικονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων
Ο John Maynard Keynes δέχτηκε κριτική από αριστερά σαν υποστηριχτής του καπιταλισμού, αλλά και από τον Friedrich Hayek.
Ο Hayek έκρινε, ότι η μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η "Κεϋνσιανή ορθοδοξία» έδωσε πολύ μεγάλη δύναμη στο κράτος και το οδήγησε προς το σοσιαλισμό. (3)

Το επιστημονικό λάθος δημιουργείται, όταν μαρξιστές οικονομολόγοι, που δεν αποδέχονται τον ανταγωνισμό, χρησιμοποιούν τον Keynes που έχει σαν βάση τον ανταγωνισμό, για να υποστηρίξουν την λειτουργία του κράτους και της οικονομίας, χωρίς ανταγωνισμό.
Οι σύγχρονοι μαρξιστές υποστηρίζουν, ότι μπορούμε να έχουμε σοσιαλισμό με δημοκρατία και βιώσιμη οικονομία, που θα λειτουργεί με συνεχή παροχή χρήματος από το κράτος, που θα το τυπώνει στην κεντρική τράπεζα, ή θα το δανείζεται, χωρίς επιστροφή!

Οι εξουσιαστικοί στοχαστές

Ο Jean-Jacques Rousseau, ο Georg Wilhelm Friedrich Hegel και ο Karl Marx, θεωρούνται εξουσιαστικοί στοχαστές από τον George Orwell

Ο George Orwell (ελευθεριακός στοχαστής) βρέθηκε εθελοντής με τους αναρχικούς, στον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία και βίωσε την βία των μαρξιστών. Spanish Civil War

Ο Karl Marx ήταν Γερμανός φιλόσοφος, οικονομολόγος, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, και επαναστάτης σοσιαλιστής. Τα έργα του Μαρξ στα οικονομικά έθεσαν τις βάσεις για ένα μεγάλο μέρος της τρέχουσας κατανόηση της εργασίας και τη σχέση της με το κεφάλαιο, και την επακόλουθη οικονομική σκέψη.  Έχει εκδώσει πολλά βιβλία στη διάρκεια της ζωής του, με πιο αξιοσημείωτα το The Communist Manifesto (1848) και το Das Kapital (1867-1894).

Ο Cornelius Castoriadis (ελευθεριακός στοχαστής) μελέτησε τον Marxism και υποστήριξε ανάμεσα στα άλλα ότι η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν ένα`Communist state, αλλά μάλλον ένα γραφειοκρατικό State capitalism

Ο Karl Popper (ελευθεριακός στοχαστής) ήταν ένας Αυστριακός, Βρετανός φιλόσοφος και καθηγητής.
Γενικά θεωρείται σαν ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της επιστήμης του 20ου αιώνα.
Ο Popper είναι γνωστός για την απόρριψη των κλασικών επαγωγικών απόψεων για την επιστημονική μέθοδο, σχετικά με την εμπειρική παραποίηση: Μια θεωρία των εμπειρικών επιστημών ουδέποτε μπορεί να αποδειχθεί, αλλά μπορεί να παραποιηθεί, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί και πρέπει να ελέγχεται από αποφασιστικά πειράματα . Αν το αποτέλεσμα ενός πειράματος έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία, θα πρέπει να κανείς να απέχει από ad hoc ελιγμούς, που ξεφεύγουν από την αντίφαση, απλώς καθιστώντας την αντίφαση λιγότερο διαψεύσιμη.

Στην Φυσική λέμε ότι δεν έχει σημασία πόσες φορές επαληθεύεται μια θεωρία από το πείραμα, αρκεί μια ασυμφωνία για να την καταρρίψει.

Βασικές προβλέψεις των μαρξιστικών θεωριών καταρρίφθηκαν ιστορικά όχι μόνο μια φορά, αλλά επανειλημμένα.

Η ελευθερία είναι η μητέρα της τάξης, μέσα από την κυριαρχία της συμφωνίας, την κυριαρχία του νόμου. Η ελευθερία δεν είναι κόρη της τάξης.

Από την επιβεβλημένη τάξη μια κοινωνία δεν μπορεί να περάσει στην ελευθερία και αυτό αποδείχτηκε, όλες τις φορές που επιβλήθηκε ένα μαρξιστικό καθεστώς, οπουδήποτε στη γη.
Η προοδευτική πορεία της ιστορίας από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό και μετά στην δικτακτορία του προλεταριατού και από εκεί στον κομουνισμό και στην αταξική κοινωνία, που υποστήριζε ο Μαρξ δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ούτε θα ολοκληρωθεί ποτέ.

Η Ελλάδα έχει αφθονία μαρξιστών διανοούμενων που πιστεύουν, ότι "επιστημονικά" οι κοινωνίες θα καταλήξουν στον κομμουνισμό. Φυσικά η πραγματικότητα τους διαψεύδει. Capitalism
Η απολυτότητα και ο φανατισμός του μαρξιστικού λόγου, είναι χαρακτηριστικό των μαρξιστών. Οι μαρξιστές νομίζουν ότι είναι οι φωτισμένοι διανοούμενοι, που θα σώσουν τους πολίτες. Μια υπόθεση, που όπου δοκιμάστηκε είχε καταστροφικά αποτελέσματα.

Η πραγματικότητα

Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος δημιούργησε δυο λογιών κοινωνίες τις "εμπορικές" και τις "στρατοκρατικές"  (με την σχετική έννοια των όρων όπως θα έλεγε ο Hayek).
Οι "εμπορικές" βασίζονται στην κυριαρχία της συμφωνίας και στην κυριαρχία του νόμου Rule of law.
Οι "στρατοκρατικές" βασίζονται στην κυριαρχία του ατόμου Autocracy, ή την κυριαρχία του δικτάτορα Dictatorship ή στην κυριαρχία της ιδεολογίας Collective leadership, ή την κυριαρχία της ολιγαρχίας Oligarchy
Ιστορικά παραδείγματα και των δύο ειδών κοινωνιών αναπτύχθηκαν στην Αρχαία Ελλάδα, σε Αθήνα και Σπάρτη.

Οι Acemoglou Robinson το μελέτησαν πιο εκτενώς και είδαν δυο ειδών πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς: τους ανοιχτούς (συμμετοχικούς ή inclusive) και τους κλειστούς (εκμεταλλευτικούς ή extractive). Οι πολιτικοί και οικονομικοί θεσμοί μπορούν να μένουν σταθεροί για αιώνες, μπορούν όμως να αλλάξουν με την επίδραση μικρών διαφορών, σε κρίσιμες καμπές της ιστορίας, όπως η Ελλάδα και η Ευρώπη σήμερα με την κρίση του χρέους.
A Review of Acemoglu and Robinson’s Why Nations Fail
Two Cheers for Growth Under Extractive Institutions
More on the extractive/inclusive debate
Inclusive institutions and economic development

Οι αλλαγές είναι δύσκολες γιατί οι θεσμοί συντηρούνται από την επίγνωση εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτοί που έχουν τα προνόμια παλεύουν να τα διατηρήσουν. Όλοι φοβούνται την δημιουργική καταστροφή και θέλουν να κρατήσουν την ζωή σταθερή, χωρίς αλλαγές.

Οι ανοιχτοί πολιτικοί θεσμοί αφαιρούν κυριαρχία από το άτομο και δίνουν κυριαρχία στον νόμο, επιμερίζουν την ισχύ και την εξουσία και δεν επιτρέπουν την συγκέντρωση της, σε ένα άτομο ή σε μια κομματική επιτροπή φωτισμένων διανοούμενων.

Οι δημοκρατίες με ανοιχτούς οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς είναι δυναμικά εξελισσόμενοι οργανισμοί που τείνουν να είναι ελευθεριακοί. Οι πολίτες μπορούν να αποφασίζουν οι ίδιοι για κάθε θέμα που τους αφορά (και δεν είναι παράνομο) και να έχουν την ευθύνη της απόφασής τους.
Σε αυτές τις δημοκρατίες, περιλαμβάνονται οι περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης, η Αμερική, ο Καναδάς και αρκετές άλλες.

Οι δημοκρατίες με κλειστούς οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς είναι δυναμικά εξελισσόμενοι οργανισμοί που τείνουν να είναι εξουσιαστικοί. Οι πολίτες δεν μπορούν να αποφασίζουν οι ίδιοι για κάθε θέμα που τους αφορά, αφού οι πολιτικοί τους προστατεύουν με Clientelism. Η επιτυχία τους δεν εξαρτάται από το ταλέντο τους και την εργασία τους αλλά από τις "παρέες" τους Crony capitalism
Σε αυτές τις δημοκρατίες περιλαμβάνονται η Ελλάδα, η Ρωσία, η Τουρκία, η Αργεντινή και αρκετές άλλες.

Οι νέοι εξουσιαστικοί στοχαστές;

Θα ήταν σοβαρό λάθος να θεωρήσουμε τις δημοκρατίες με ανοιχτούς πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς, σαν τις τέλειες κοινωνίες. Υπάρχουν σημαντικά θέματα που είναι σε εκκρεμότητα, όπως οι φορολογικοί παράδεισοι, τα χρέη των κρατών, τα λόμπι.

Απλά αυτές οι δημοκρατίες είναι ότι καλύτερο μπόρεσε να δημιουργήσει ο άνθρωπος στον δυτικό πολιτισμό (4), και έχουν την δυνατότητα εξέλιξης.

Η πραγματική μάχη, είναι η μάχη των θεσμών και οι θεσμοί μπορούν με την εξέλιξη, να γίνουν πιο ανοιχτοί ή πιο κλειστοί.

Ο Thomas Piketty είναι ένας Γάλλος οικονομολόγος που μελετάει τον πλούτο και την εισοδηματική ανισότητα. Είναι καθηγητής (Directeur d'Études) στην École des Hautes Études en επιστήμες sociales (EHESS) και καθηγητής στη Σχολή Οικονομικών του Παρισιού. Είναι ο συγγραφέας του best-seller βιβλίου Capital in the Twenty-First Century (2013), το οποίο τονίζει τα θέματα της εργασίας του, σχετικά με τις συγκεντρώσεις και την κατανομή του πλούτου κατά τα τελευταία 250 χρόνια. Το βιβλίο υποστηρίζει ότι το ποσοστό της επιστροφής κεφαλαίου στις αναπτυγμένες χώρες είναι σταθερά μεγαλύτερο από τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, και ότι αυτό θα προκαλεί ανισότητα στην διανομή του πλούτου, που θα αυξηθεί στο μέλλον. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, ο ίδιος προτείνει μια αναδιανομή μέσω ενός προοδευτικού παγκόσμιου φόρου επί πλούτου.

Ο Thomas Piketty ακολουθεί την παράδοση των κλασσικών οικονομολόγων, όπως ο Μαρξ για να διαμορφώσει γενικούς κανόνες για τον καπιταλισμό, ώστε να διαγνώσει και να προβλέψει την δυναμική της ανισότητας. Οι Daron Acemoğlu και James A. Robinson υποστηρίζουν ότι κάνει λάθος και θα συμφωνήσω μαζί τους.

The Rise and Decline of General Laws of Capitalism Daron Acemogluy James A. Robinsonz

Το χρέος των κρατών Government debt,  η Ευρωπαική κρίση χρέους European debt crisis, η Ελληνική κρίση χρέους Greek government-debt crisis είχαν σαν αποτέλεσμα την επιβολή μέτρων

λιτότητας Austerity και την δημιουργία κινημάτων ενάντια στην λιτότητα Anti-austerity movement

Πολλοί σύγχρονοι στοχαστές όπως ο Paul Krugman,  ο Joseph Stiglitz, ο James K. Galbraith και ο Yanis Varoufakis υποστηρίζουν την άποψη του John Maynard Keynes σχετικά με την χρήση ελλειμμάτων του προϋπολογισμού, για το ξεπέρασμα της κρίσης.

Παρόλο που οι θεωρίες του John Maynard Keynes εφαρμόστηκαν στην Great Depression, δεν μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα, αν δεν συνοδεύονται από ταυτόχρονες μεταρρυθμίσεις που θα μετατρέψουν τους κλειστούς οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς στην Ελλάδα, σε ανοιχτούς.

 Ο τρόπος για να γίνει η Ελλάδα μια κανονική χώρα, που να είναι ικανή να παράγει πλούτο είναι επιστημονικά γνωστός και είναι μεταρρυθμίσεις υποστηριγμένες με ρευστότητα.

Αν κάποιοι από τους παραπάνω παγκόσμιους στοχαστές, δεν το καταλαβαίνουν και θεωρούν την Ελλάδα μια υποπερίπτωση της κρίσης χρέους της Ευρώπης, που θα επιλυθεί με την παροχή ρευστότητας, χωρίς έλεγχο από εξωτερικό παρατηρητή και μεταρρυθμίσεις, κάνουν σοβαρό λάθος. Το λάθος τους στην χειρότερη περίπτωση μπορεί να έχει από ολέθρια αποτελέσματα για την Ελλάδα και την Ευρώπη, ή στην καλύτερη περίπτωση η Ελλάδα να παραμείνει μια χώρα επαίτης.

Ο χρόνος θα δείξει ποιοι μπορούν να δουν την πραγματικότητα και ποιοι κρύβουν την σκόνη κάτω από το χαλί.

Είναι προφανές ότι η παγκόσμια κοινότητα βλέπει την Ελλάδα, και σύντομα θα είναι ενήμερη των προβλημάτων της, σε μεγαλύτερο βαθμό από τους ίδιους τους Έλληνες. 

Tax evasion and corruption in Greece

Lower levels of clientelism in Portuguese politics explain why Portugal handled austerity better than Greece during the crisis

Η κυβέρνηση δεν μπορεί να συνεχίζει να καταπατά την κυριαρχία της συμφωνίας, την κυριαρχία του νόμου (Rule of law) που είναι η βάση της δημοκρατίας στην Ευρώπη και να εξαπατά τους πολίτες της. Τι έχει Υπογράψει η Κυβέρνηση

(1) Το βιβλίο του Hayek, The Road to Serfdom είναι μεταφρασμένο στα Ελληνικά και θα έπρεπε να είναι διαβασμένο από τον καθένα που υποστηρίζει ότι θέλει να αλλάξει την κοινωνία.

(2) Γιώργος Πολίτης: Ο Τζωρτζ Όργουελ και η σύνθεση αναρχίας και φιλελευθερισμού στο 53:05
Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι το Manifesto for another Greece, for another Europe. είναι ένα αναρχοφιλεύθερο, ανοικτό εμπειρικό κείμενο, που αναζητά το σταμάτημα της εκμετάλλευσης, και μια άλλη Ελλάδα και μια άλλη Ευρώπη μέσα στην υπάρχουσα σοσιαλφιλεύθερη Ευρώπη.

Το μανιφέστο αποδέχεται τον ανταγωνισμό, όχι σαν ιδεώδες αλλά σαν αναγκαία συνθήκη, για την ελευθερία και την ανάπτυξη, που δίνει τις απαιτούμενες θέσεις εργασίας.

Στην πραγματικότητα το μανιφέστο προτείνεται σαν μια "επιστημονική εμπειρική" επίλυση της κρίσης, με ανεπεξέργαστες εμπνεύσεις, συλλογισμούς και κείμενα, που παρακολουθούν το τρέχον ιστορικό γίγνεσθαι της Ελλάδος και της Ευρώπης.

Όσο για τους καθαρόαιμους θεωρητικούς αναρχικούς, μου είναι συμπαθής η αναζήτηση μιας καλύτερης κοινωνίας, αλλά η προσωπική μου εμπειρία και η ιστορική γνώση οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κατάλυση του κράτους δεν οδηγεί αυθόρμητα σε μια αναρχική κοινωνία, αλλά σε κοινωνίες όπως η Νιγηρία, η Σιέρα Λεόνε και δεκάδες παρόμοια κράτη, χωρίς κρατικό συγκεντρωτισμό.

Μια αναρχική κοινωνία μπορεί να προκύψει μόνο από την βάση, αλλά κάτι τέτοιο είναι αστείο για την Ελλάδα ή την Ευρώπη την τρέχουσα στιγμή.

(3) John Maynard Keynes

Χρησιμοποιώντας την εμπειρία της Ελλάδος, θα προτείνα την άρση της μονιμότητας μέσω της αξιολόγησης, σχεδόν σε όλους τους πολίτες, που εργάζονται άμεσα ή έμμεσα για το κράτος και η σύνδεση του μισθού τους με παραμέτρους που αφορούν το σύνολο της οικονομίας, όπως η εισπραξιμότητα των φόρων και το εμπορικό ισοζύγιο.

(4) θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί, ότι άλλες κοινωνίες, όπως των Αβορίγινων Indigenous Australians, ή οι ελεύθερες ινδιάνικες φυλές Plains Indians, ή οι Ζαπατίστας Zapatista Army of National Liberation, ή οι ελεύθεροι Κούρδοι Rojava, μπορούν να δημιούργησαν ή να δημιουργούν καλύτερες κοινωνίας από τις δικές μας, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι δικές τους αρχές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σήμερα, στην Ελλάδα ή την Ευρώπη.
(5) Steppenwolf - Born To Be Wild